موضوعات مرتبط:
پرسش مهر18....... |
|
موضوعات مرتبط: نوشته شده در تاريخ توسط sabakhajeh اخلاق عنوان شاخهای از علوم انسانی است که در آن از ارزش رفتارهای آدمی بحث می شود. این علم نگرشی تاریخی بر رفتارهای انسان به عنوان امور واقع، یا کوششی برای کشف علل و عوامل طبیعی آن نیست؛ بلکه مطالعه آنهاست از این حیث که هریک در نظام ارزشی معین، از چه جایگاهی برخوردارند. نظامهای اخلاقی به عنوان مجموعههایی مشتمل بر ارزشها و دربردارنده دستورهایی برای اتصاف به خویهای نیک و انجام دادن اعمال پسندیده و دوریگزیدن از کردارهای ناپسند، در میان بسیاری از ملل باستانی دیده میشود و شکل گیری آنها به عنوان علم اخلاق در تمدنهای گوناگون عهد باستان، ازجمله ایران و یونان، مسیری موازی را طی کرده و آثار اخلاقی با سبکهای متفاوت را پدید آورده است. (ر.ک: دایرهالمعارف بزرگ اسلامیر ج۷ر ص۲۰۱ر). در اسلام نیز پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السلام) بر اخلاق و زیست اخلاقی تاکید فراوان ورزیدهاند؛ به گونهای که پیامبر گرامی هدفِ بعثت و نتیجه رسالت خود را اکمالِ مکارم اخلاق بیان کردهاند: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق» (مستدرک الوسائلر ج۱۱ر ص۱۸۷). پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله) در موضعی دیگر و در باب معرفی و بازشناسی علم نافع و سودمند میفرماید: «انما العلم ثلاثه: آیه محکمه أو فریضه عادله أو سنه قائمه؛ و ما خلاهن فهو فضل» (اصول کافیر ج۱ر ص۷۷) امامخمینی(رحمة الله علیه) در حدیث بیست و چهارم از کتاب چهل حدیث به شرح و تفسیر این روایت پرداخته است و مینویسد: «فریضه عادله عبارت است از علم اخلاق و تصوفیه قلوب». ایشان در توضیح این مطلب مینویسد: «اما دلیل بر آن که «فریضه عادله» راجع به علم اخلاق است، توصیف «فریضه» است به «عادله». زیرا که خُلق حَسَن، چنانچه در آن علم مقرر است، خروج از حد افراط و تفریط است؛ و هریک از دو طرفِ افراط و تفریط مذموم، و «عدالت» که حد وسط و «تعدیل» بین آنهاست، مستحسن است» (شرح چهل حدیثر ص۳۹۱). اما تعریف اخلاق چیست؟ همانگونه که در گفتار سابق خواندیم، اخلاق، ملکه و حالتی مداوم از نفس آدمی است که از آن، فعل یا صفتی، به سهولت و بی درنگ صادر میشود. باید بر این نکته تأکید کرد که دانشمندان علم اخلاق برای آن تعاریف تعاریف مختلفی آوردهاند؛ شیخ طبرسی در مقدمه کتاب الآداب الدینیه للخزانه المعینیه مینویسد: «أنّ الأخلاق هو ملکه أو حاله راسخه نفسانیه توجب صدور الأعمال منه بلا رویه و فکر»، و علامه مجلسی آن را این گونه تعریف میکند: «الخُلق، ملکه للنفس یصدر عنها الفعل بسهوله»(بحارالانوارر ج۶۷ر ص۳۷۲). مرحوم فیض کاشانی نیز در تعریف اخلاق مینویسد: «هیئه راسخه فی النفس تصدر عنها الافعال بسهوله و یسر، من غیر حاجه الی فکر و رویه» (محجه البیضاءر ج۵ر ص۹۵). امام خمینی هم معتقد است: «خُلق عبارت از حالتی است در نفس که انسان را دعوت به عمل میکند بدون رویه و فکر. مثلا کسی که دارای خُلقِ «سخاوت» است، آن خُلق او را وادار به جود و انفاق میکند، بدون آنکه مقدماتی تشکیل دهد و به مرجحاتی فکر کند؛ گویی یکی از افعال طبیعیه اوست، مثل دیدن و شنیدن»(شرح چهل حدیثر ص۵۱۰). برخی محققان متأخر نیز بر این باورند که انسان اخلاقی انسانی است که دایره مأذوناتش از دایره مقدوراتش تنگ تر باشد. هر انسانی سلسله مقدوراتی دارد، یعنی هر فرد، قدرت انجام یک سلسله کارهایی را دارد که آن را «دایره مقدورات فرد» مینامیم. دایره دومی هم برای فرد انسانی تصور کنید که آن هم «دایره مأذونات شخص» است، یعنی دایره کارهایی که شخص به خود اجازه و اذن میدهد که آنها را انجام دهد. پس برای هر فرد انسانی، دو دایره قابل تصویر و ترسیم است: یکی دایره مقدورات و دیگری دایره مأذونات. حال، با توجه به مقدمه فوق، انسان اخلاقی انسانی است که دایره مأذوناتش، ولو به اندازهای ناچیز، از دایره مقدوراتش کوچکتر باشد، این یعنی کارهایی است که این انسان، در عین اینکه قدرت انجام دادنشان را دارد، اجازه انجام آنها را به خود نمیدهد.(مجله آیینر ش۱۲و۱۳ر اردیبهشت و خرداد ۸۷) پس هر چه انسان اخلاقیتر میشود، دایره مأذوناتش تنگتر میشود. ملکه ای که باعث این کوچک تر شدن می شود اخلاق نام دارد. اکنون این پرسش مطرح است که سرچشمه و منشأ ملکه و عادت راسخه یادشده چیست؟ عده ای با استدلال به روایت شریفه نبوی: «من آتاه الله وَجهاً حَسَناً و خُلقاً حَسَناً فلیشکر الله» (الذریعه الی مکارم الشریعهر ص۴۰) بر این باورند که این ملکه، خُلق یا سیرت، اعطایی از جانب ذات مقدس حق است و انسان توان تغییر آن را ندارد و اگر دارای خُلق نیکو شده است، باید سپاس گذار آن ذات مقدس باشد (ریاض السالکینر ج۳ر ص۲۶۴). برخی دیگر به روایت «حَسِّنُوا أخْلاقَکُمْ» (أعیان الشّیعهر ج ۱ر ص ۳۰۱) تمسک جسته، اخلاق را امری اکتسابی معرفی میکنند؛ به این استدلال که دستور موجود در روایت، نشانگر آن است که انسان میتواند به تکامل و تتمیم اخلاق نائل شود. بسیاری عالمان اخلاق بر این باورند که اصل اخلاق موهبتی الهی است که تکمیل و تتمیم آن در اختیار آدمیان است، چنان که مرحوم سید علی خان کبیر، شارح صحیفه سجادیه نیز بر این موضع است. (ر.ک: ریاض السالکینر ج۳ر ص۲۶۵) نکته پایانی این گفتار نیز این است که «آیا انسان می تواند اخلاقی زندگی کند؟» در پاسخ به این پرسش باید گفت که بنا بر روایت منقول از امام صادق(علیه السلام) که: «النّاسُ مَعادِنُ کمَعادِنِ الذَّهَبِ و الفِضَّهِ»(کافیر ج۸ر ص۱۷۶ر ح۱۹۷)، انسانها از لحاظ وجودی با یکدیگر متفاوت اند؛ به عبارت بهتر فلز وجودی انسانها با یکدیگر فرق دارد. اما این بدین معنا نیست که هرکس فلزِ وجودی نیکو و خوبی دارد، آن را بارور میسازد. چه بسا یک قطعه مس که بر آن صناعت و کار هنری انجام گرفته و نقش و نگار یافته باشد، از تکه ای نقره که بکر و دست نخورده رها شده، گرانبهاتر باشد. انسانها نیز اینگونهاند؛ هرچند ممکن است به علت لطف، ژنتیک، وراثت، محیط و … فلز وجودی شخصی عالی، متوسط یا عادی باشد، لیکن با ممارست و مواظبت می توان زنگار از سیرتِ آن گرفت و نقش و نگاری درخور بدان داد یا آنکه با رهاساختن یا تضییع یک ذات نیکو، از رونق و ارزش آن کاست یا به کلی آن را از میان برد. موضوعات مرتبط: نوشته شده در تاريخ توسط sabakhajeh حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی روز شنبه در این مراسم که در هنرستان دخترانه شهید مدرس در تهران برگزار شد، این پرسش را به عنوان پرسش مهر امسال مطرح کرد که چگونه باید درمحیط مدرسه تحمل و احترام به افکار دیگران و اخلاق و ادب را تمرین کنیم؟ موضوعات مرتبط: نوشته شده در تاريخ توسط sabakhajeh حجت الاسلام حسن روحانی روز شنبه در این مراسم که در هنرستان دخترانه شهید مدرس در تهران برگزار شد ، این پرسش را به عنوان پرسش مهر امسال مطرح کرد که چگونه باید درمحیط مدرسه تحمل و احترام به افکار دیگران و اخلاق و ادب را تمرین کنیم؟ روحانی در ابتدای سخنان خود آیین بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصلی 97-96 و تقارن آن را با پیام ایثارگری امام حسین(ع) و یاران وفادارش گرامی داشت و شروع دوره جدید از فعالیت و تلاش در عرصه آموزش و پرورش را به دانشآموزان، معلمان و همه تلاشگران وزارتخانه کلیدی آموزش و پرورش تبریک گفت. رییس جمهور با بیان اینکه نواختن زنگ آغاز سال تحصیلی، شروع حرکت به سوی پلهای جدید است، اضافه کرد: اگر 12 سال تحصیلی را 12 پله برای پیشرفت در نظر بگیریم، به معنای آن است که پس از پیمودن پله دوازدهم به سطحی از توانمندی و برخورداری از دانش برسیم که برای ورود به عرصه فعالیت ، کار و تلاش در اجتماع آماده باشیم. روحانی اضافه کرد: ممکن است مسیر و ایام تحصیل برای برخی از دانشآموزان ما با سختیهایی همراه باشد، اما قطعاً وقتی پس از پایان دوران تحصیل به این ایام نگاه کنید، خواهد دید که جزو بهترین روزهای زندگی شما بوده است. رییس جمهور اظهار داشت: برای اینکه در آینده احساس بهتری نسبت به دوران تحصیل خود داشته باشیم و احساس کنیم که با پایان تحصیلات شرایط مناسبتری برای حضور مؤثر و سازنده در جامعه داریم، لازم است مقدماتی در دوران تحصیل و مدرسه فراهم شود که این مقدمات از فضا و محیط تحصیلی تا رفتار مسئولین مدارس و همکلاسیها و نوع رفتار والدین و دانشآموزان را شامل میشود و در سالهای اخیر، چگونگی مواجهه ما با فضای مجازی نیز به این مؤلفهها افزوده شده است. روحانی تصریح کرد: رابطه معلم با دانشآموزان و دانشآموزان با یکدیگر در چگونگی تربیت آنان در دوران تحصیل بسیار مؤثر است. اگر محیط مدرسه محیط امنی نباشد و دانشآموز از رفتار همکلاسیهای خود آزار ببیند، اگر دانش و استعداد بیشتر دانشآموزی مایه فخر او به دانشآموزان دیگر شود، اگر شکل و قیافه یا لحن و لهجه و نوع راه رفتن و رفتار دانشآموزی مایه تمسخر او شود، نتیجه آن میشود که این دانشآموز تحت فشار روحی قرار گیرد و کلاس درس برای او امن نباشد و در چنین شرایطی رفتار نامناسب معلم و احیاناً محیط عمومی جامعه و خانواده نیز این ناامنی را برای دانشآموز مضاعف میکند و در این شرایط درس خواندن برای دانشآموز بسیار سخت و رنجآور خواهد بود. رییس جمهور با اشاره به اینکه امروز نوجوانان و جوانان دانشآموز و دانشجوی ما موفقیتهای زیادی در عرصههای مختلف علمی در جهان کسب کردهاند، خاطرنشان کرد: با این وجود وقتی به آنچه در صد سال اخیر، نگاه میکنیم میبینیم که نقائصی در عملکرد ما وجود دارد و نتوانستهایم از منابع و سرمایههایمان به بهترین نحو استفاده کنیم. روحانی ادامه داد: امروز اگر دانشآموز دارای 12 سال تحصیل ما را و با یک دانشآموز کشور پیشرفته که او هم 12 سال تحصیل کرده ،کنار هم قرار دهیم، میبینیم که داشتههای او بیشتر از دانشآموز ماست چرا که در مدارس ما بیشتر بر حفظیات تکیه شده است تا پرورش خلاقیتها و کسب مهارتها. رییس جمهور گفت: اگر در کتب درسی ما نیز به جای ارائه صرف حفظیات در ذهن دانشآموزان، سوال ایجاد شود، قطعاً دانشآموزان پیدا میشوند که شاید به این سوالات پاسخی دیگر و حتی بهتر از پاسخ مؤلفان کتب درسی بدهند. مؤلفان کتب درسی ما باید این نکته را باور کنند که شاید برخی از دانشآموزان با ذهنهای خلاق بتوانند پاسخهای بهتری به برخی سوالات درسی بدهند و با طرح سوال در ذهن آنها و جمعآوری پاسخهای جدید از دانشآموزان خلاق، کتب درسی سالهای آینده را براساس این پرسش و پاسخهای جدید تألیف کنند تا خلاقیت بیش از پیش در ذهن جوانان و نوجوانان کشورمان زنده شود. روحانی افزود: باید به گونهای عمل کنیم که پس از 12 سال دانشآموز ما به جای اینکه یک برگه کاغذ به عنوان مدرک دریافت کند، مهارت عملی کسب کرده باشد و حداقل در یک رشته مهارت و علاقه کافی برای اشتغال به کار داشته باشد. رییس جمهور اظهار داشت: اولین درخواست من آقای بطحایی حتی قبل از معرفی ایشان به عنوان وزیر به مجلس این بود که نظام آموزشی ما به گونهای اصلاح شود که دانشآموز فارغالتحصیل از دوره دوازده ساله تحصیلات ابتدایی و متوسطه حداقل یک کار و مهارت آموخته باشد تا اگر نخواست وارد دانشگاه شود، بتواند وارد بازار کار شود. روحانی با بیان اینکه اصلاح نظام آموزشی بر این اساس وظیفه همه معلمان، مسئولان آموزشی، مؤلفان کتب درسی و دیگر مسئولان کشور است، اظهارداشت: شاید این انتقاد من مقداری تند باشد، اما اگر نگاهی به کتب درسی دوران مدرسه امثال بنده در دهههای 30 و 40 بیندازیم، غیر از جلد و عکس و تغییرات شکلی مختصر، محتوای این کتب با کتب درسی امروز تفاوت چندانی ندارد. رییس جمهور ادامه داد: ما باید دانشآموز امروز را برای 12 سال بعد تربیت کنیم نه حتی برای امروز در حالی که نظام تحصیلی و کتب آموزشی امروز ما دانشآموزان را حتی برای امروز تربیت نمیکنند بلکه آنان را برای دیروز تربیت میکنند . از همه تلاشها و زحماتی که برای تحصیل و تربیت دانشآموزان کشور کشیده میشود صمیمانه و خالصانه سپاسگزاری میکنم اما باید قبول کنیم که این تلاشها نیاز به تحول اساسی دارند. روحانی با طرح این سوال که آیا جوانانی که از مدارس ما فارغالتحصیل میشوند افرادی مسئول، ماهر، خلاق و علاقمند به کار و تلاش در نتیجه آموزشهای ارایه شده به آنان در مدرسه هستند یا جوانانی که مقداری مطلب حفظ کرده اند که در اثر گذر زمان از یاد خواهند رفت، تصریح کرد: خواهش من و آنچه به عنوان سوال مهر امسال طرح خواهم کرد، این است که محیط مدارس و محیط آموزش را محیط تحمل نظرات و اندیشههای مختلف و متفاوت قرار دهیم، تا جوانانی تربیت کنیم که بهتر و بیشتر در خدمت تعالی کشور باشند. رییس جمهور خاطر نشان کرد: اگر به حرف و نظر کسی خندیدیم و یا آن را مسخره کردیم، یعنی تحمل نظرات و افکار دیگران را نداریم در حالی که تحمل نظر مخالف یکی از شروط اصلی ایجاد فضای مناسب برای پرورش ذهنهای خلاق است. اگر از پاسخ و نظر متفاوت دانشآموز در مدرسه استقبال شد او برای بروز خلاقیتش جرأت مییابد و تشویق میشود و محیط مدرسه محیط احترام به خلاقیت، اخلاق و ادب میشود. روحانی گفت: سوال مهر امسال این است که «چگونه محیط مدرسه را به محیط تحمل افکار دیگران و احترام به نظرات مختلف و اخلاق و ادب تبدیل کنیم و چگونه و با چه سبکی ارتقاء اخلاق و ادب و کسب توان تحمل بالاتر را تمرین کنیم؟» رییس جمهور با اشاره به سخنی از حضرت علی(ع)، اظهار داشت: امام علی (ع) تأکید دارند که «ندانستن و سوال کردن عیب نیست و پرسیدن چه بسا که حسن است» و باید بر پایه صبر و تحمل پرسشگری را به نحو شایسته پرورش داده و به آن پاسخ مناسب دهیم که اگر محیط مدارس اینگونه شود، افرادی عالمتر، اندیشمندتر،خلاقتر، ماهرتر و علاقمندتر به فعالیت و تلاش در جامعه تربیت خواهند شد. روحانی همچنین تأکید کرد: لازم است از فرصت و فضای مدارس برای یادگیری چگونگی استفاده مناسب از فضای مجازی استفاده کنیم چرا که فضای مجازی تیغ دو لبهای است که میتواند زندگی ما را نابود کند و هم ما را در مسیر رشد و تعالی قرار دهد. در پایان بار دیگر با اشاره به تقارن ماه محرم و ایام فداکاری و ایثار حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) با آغاز سال تحصیلی تصریح کرد: این تقارن را به فال نیک میگیریم و امیدواریم مدارس ما جوانانی تربیت کنند که حاضر باشند با درس گرفتن از امام حسین(ع) و یارانش در راه آرمان و کشورشان ایثار و فداکاری کنند. سیدمحمد بطحائی وزیر آموزش و پرورش نیز در این مراسم و پیش از سخنان رییس جمهور با اشاره به اینکه هنوز تا تبدیل مدارس به عرصه پرورش خلاقیت فاصله داریم، گفت: متأسفانه تمرکز اداری و ساختاری آموزش و پرورش مسیر اجرای برنامههای اصلاحی آموزشی و پرورشی را کند کرده است و بهرهوری نظام آموزشی همچنان پایین است. وی اصلاح آموزشی و پرورشی کشور را اولین برنامه وزارت آموزش و پرورش دولت دوازدهم عنوان کرد و اظهار داشت: قطعاً استفاده از فناوریهای جدید برای ارتقاء شاخصهای مدیریتی در این عرصه مد نظر خواهد بود و در کنار آن اختیارات لازم برای اداره واحدهای آموزشی در محور شناسایی و رفع مشکلات با تفویض اختیارات لازم پیگیری خواهد شد.
موضوعات مرتبط: نوشته شده در تاريخ توسط sabakhajeh |
|